El Salvador'da dengeler değişiyor: Dünyanın cinayet başkenti artık güvenli mi?

[webmaster]

Dünyanın suç oranları en yüksek ülkelerinden biri olan El Salvador'da gündelik yaşam yavaş yavaş yeniden şekillenmeye başlıyor. Devlet Başkanı Nayib Bukele ve çete şiddetiyle savaşmak için aldığı sert önlemler cinayet oranlarında dramatik bir düşüşe yol açtı. Bukele, ülkesinin cinayet oranının tüm Amerika'daki en düşük oran olduğunu bile ileri sürdü. Hala yürürlükte olan katı kurallar, çete faaliyetlerine karşı benzeri görülmemiş bir baskıya izin veriyor. Peki tüm bu baskı ve mücadele ortamında El Salvador'da gündelik yaşam ne durumda? Dünyanın cinayet başkenti artık güvenli mi?

Onlarca yıl boyunca El Salvador'da birçok kişi için hayat iki seçenekten ibaretti: Ülkeden git ya da öl. "Dünyanın cinayet başkenti" olarak adlandırılan bu ülkede, 2016'nın başlarında saatte ortalama bir cinayet işleniyordu.

Çete savaşları, çoğunlukla kuzeye, ABD'ye doğru bir göçe neden oldu. Ancak şimdi, güvenlik durumu o kadar farklı işliyor ki insanlar, ABD'de onlarca yıl boyunca yeni hayatlar kurduktan sonra bile geri dönüyorlar. Dönüşüm, El Salvador Başkanı Nayib Bukele ve sokaklara barış getirmesini sağlayan gücü sayesinde gerçekleşti, ancak bunun bir bedeli oldu.

Acil durum önlemleri kapsamında bazı anayasal haklar askıya alındı, bu da tutuklamalarda büyük bir artışa ve insan hakları gruplarından gelen bir itiraza yol açtı.

Amerikan yayın kuruluşu CNN, Salvadorluların ne düşündüğünü görmek ve duymak için ülkeye gitti. Başkent San Salvador'da yaşayan bir çift 6 yıl önce kaçtıkları ABD'den geri dönmek zorunda bırakıldıklarında ülkede ciddi güvenlik sorunları olduğunu anlattı. Ancak dönüşlerinden birkaç yıl sonra beklenmedik bir şey oldu. Amansız günlük şiddet azaldı ve sokaklar sakinleşmeye başladı. Günlük hayatı tanımlayan boğucu korku azalmaya başladı.

Bir zamanlar şiddet ve göç dalgalarıyla eş anlamlı olan El Salvador'da suç oranlarında dramatik bir düşüş görüldü. 2019'da 37 yaşında Başkan seçilen Bukele yönetiminde küçük Orta Amerika ülkesi aniden ciddi bir değişim yaşadı. Bukele, ülkenin anayasası herhangi birinin ikinci dönem için aday olmasını yasaklamasına rağmen yeniden seçildi. Otoriter gözaltı yetkileri veren "geçici" bir olağanüstü hal artık iki yıldan uzun bir süredir yürürlükte.

İnsan Hakları İzleme Örgütü, çocukların bile "ağır insan hakları ihlallerine" maruz kaldığını söylüyor. Ancak ABD Gümrük ve Sınır Koruma'dan (CBP) gelen yeni veriler şaşırtıcı bir eğilimi ortaya koyuyor: Artık daha az Salvadorlu kuzeye gidiyor. Birçok Salvadorlu hala ekonomik zorluklar ve fırsat eksikliği nedeniyle ülkelerini terk ediyor. Dünya Bankası'na göre, Bukele göreve geldiğinden beri El Salvador'un ekonomisi yavaş ve istikrarlı bir büyüme gösterse de, ülke hala vatandaşlarına yeterli fırsatlar sağlamakta zorlanıyor.

InSight Crime'a göre, çeteler yaklaşık on yıl önce El Salvador'da terör estiriyor, işletmeleri gasp ediyor ve mahallelerin kontrolü için acımasız toprak savaşları yürütüyordu. 2022'ye gelindiğinde cinayet sayısı önemli ölçüde düşmeye başladı ve ertesi yıl 154 cinayet işlendi- hükümet rakamlarına göre 2015'e kıyasla yüzde 97,7'lik şaşırtıcı bir düşüş. Bukele, ülkesinin cinayet oranının tüm Amerika'daki en düşük oran olduğunu bile paylaştı.

Keskin düşüş Bukele'nin polise şüphelileri 15 güne kadar suçlama olmaksızın gözaltına alma yetkisi veren acil durum önlemleri getirmesi ve orduyu ülke çapında konuşlandırması sonrasında yaşandı. Hala yürürlükte olan yeni kurallar, çete faaliyetlerine karşı benzeri görülmemiş bir baskıya izin verdi ve mart 2022'de olağanüstü hal başladığından beri 80 binden fazla kişi gözaltına alındı.

Hükümetin sert yaklaşımı kendiliğinden oluşmadı; titizlikle planlandı. Bukele'nin kabinesindeki üyeler çeteleri 2017'nin başlarında incelemeye başlamıştı. Hükümetin amansız kampanyası birçok kişi tarafından barışı yeniden sağladığı için övülürken, aynı zamanda önemli eleştirilere de maruz kaldı. İnsan hakları grupları, Bukele yönetimini çetelere karşı verdiği mücadelede ihmallerle suçladı.

Bukele söyleminde kararlıydı. 2022'de, insan hakları savunucularına meydan okuyarak, eğer çok önemsiyorlarsa çete üyelerini "almalarını" söyledi. "Gelin onları alın - size vereceğiz, birinin fiyatına iki tane" ifadelerini kullandı.